βιορυθμοί

Η προσαρμογή (συγχρονισμός) ορισμένων ζωτικών φυσιολογικών λειτουργιών των οργανισμών στις περιοδικές μεταβολές παραγόντων του περιβάλλοντος (φως, θερμοκρασία, παλίρροιες, σεληνιακός κύκλος κλπ.). Με την προσαρμογή αυτή οι οργανισμοί καταφέρνουν να εκμεταλλεύονται καλύτερα τους περιβαλλοντικούς παράγοντες στον χώρο και στον χρόνο, ώστε να μειώνουν τις περιβαλλοντικές πιέσεις που δέχονται. Οι β. (που ονομάζονται και βιολογικό ρολόι) μπορούν να χωριστούν σε τρεις κύριες κατηγορίες: (α) Αυτοί που αφορούν προσαρμογή σε μεταβολές στη διάρκεια του 24ώρου. Στην κατηγορία αυτή ανήκει, για παράδειγμα, η ημερήσια κατανομή των δραστηριοτήτων των οργανισμών (αναζήτηση τροφής, ζευγάρωμα, κίνηση, ύπνος κ.ά.), στην οποία οφείλεται και ο χαρακτηρισμός τους ως ημερόβιων ή νυχτόβιων. Ημερήσια περιοδικότητα παρουσιάζουν επίσης και οι κινήσεις των πλαγκτονικών ζώων, τα οποία την ημέρα βυθίζονται και τη νύχτα ανέρχονται σε μικρότερα βάθη αναζητώντας μια ιδανική γι’ αυτά ζώνη φωτισμού. Η μετακίνηση αυτή εξαρτάται ως προς την έκτασή της και από τη θερμοκρασία. (β) Αυτοί που αφορούν προσαρμογή στον σεληνιακό κύκλο και στις παλίρροιες. Είναι προφανές ότι οι β. αυτοί επηρεάζουν ιδιαίτερα τις δραστηριότητες των οργανισμών που ζουν στην παλιρροιακή ζώνη, γιατί σε αυτή μεταβάλλονται έντονα παράγοντες όπως η υγρασία, η θερμοκρασία, ο φωτισμός, η αλατότητα κλπ. (γ) Αυτοί που αφορούν προσαρμογές στη διάρκεια του έτους. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν οι β. που σχετίζονται με την εναλλαγή των εποχών, όπως επίσης και οι λεγόμενοι φωτοπεριοδισμοί. Χαρακτηριστικές δραστηριότητες με ετήσια προσαρμογή είναι η μετανάστευση των αποδημητικών πτηνών, το ζευγάρωμα των θηλαστικών, η διάπαυση των εντόμων και η άνθηση και ο σχηματισμός σπερμάτων στα φυτά. Οι φωτοπεριοδισμοί, δηλαδή οι προσαρμογές στη διάρκεια της ημέρας αφορούν μεγάλη ποικιλία οργανισμών. Μια ευρύτατα διαδεδομένη, αλλά όχι επιστημονικά θεμελιωμένη άποψη, που εμφανίζεται συχνά σε περιοδικά έντυπα μεγάλης κυκλοφορίας, είναι ότι και οι δραστηριότητες των ανθρώπων καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό από ανάλογους β., οι οποίοι επηρεάζουν τη σωματική, την ψυχική και την πνευματική κατάστασή τους. Σύμφωνα με μια απόδοση αυτής της άποψης, οι άνθρωποι χαρακτηρίζονται από έναν σωματικό κύκλο 23 ημερών, έναν ψυχικό κύκλο 28 ημερών και έναν πνευματικό κύκλο 33 ημερών. Αρκεί επομένως να γνωρίζει κανείς τον συνολικό αριθμό των ημερών της ζωής του για να ανακαλύψει τη φάση στην οποία βρίσκεται, διαιρώντας τον αριθμό αυτό με 23, 28 και 33. Το υπόλοιπο παρουσιάζει την παρούσα κατάσταση του αντίστοιχου κύκλου.